Kan de gewone rechter een toezichthouder bij een stichting ontslaan?
De vraag of de gewone rechter een toezichthouder of commissaris bij een stichting kan ontslaan, zullen de meesten vanuit hun rechtsgevoel beantwoorden met: ja, natuurlijk. In een recent gepubliceerde uitspraak van het hof Den Bosch van 9 februari 2017 luidde het antwoord op deze vraag echter dat de stichting niet-ontvankelijk was in haar verzoek om twee toezichthouders te ontslaan. Hoe zit het ook alweer?
01.
De uitspraak van het hof Den Bosch van 9 februari 2017
Sterk verkort weergegeven, oordeelt het hof – in navolging van de rechtbank – dat er geen wettelijke grondslag is voor het ontslag van een toezichthouder bij een stichting. Artikel 2:298 Burgerlijk Wetboek (BW) bepaalde immers uitsluitend dat een bestuurder op verzoek van een belanghebbende of het openbaar ministerie door de rechtbank kan worden ontslagen.
De stichtingen vroegen de rechter daarom verder deze wettelijke grondslag voor het ontslag van bestuurders analoog toe te passen op de toezichthouders. Dat gaat evenwel niet, omdat het systeem van de verzoekschriftprocedures een gesloten systeem is. Dit houdt in dat de rechter slechts op grond van een concrete wetsbepaling bevoegd en verplicht is tot het geven van een beschikking op een verzoekschrift. Berust een verzoekschrift niet op een wettelijke grondslag, dan is er sprake van een welwillendheidsbeslissing. Dat is formeel geen rechterlijke uitspraak, maar een beslissing van de rechter die in feite dan zou optreden als bijzonder orgaan van de rechtspersoon. Doorgaans wijst de rechter een welwillendheidsbeslissing alleen wanneer alle partijen zich in het verzoekschrift kunnen vinden. Dat was in dit geval niet aan de orde.
Het hof bekrachtigde daarom de beslissing van de rechter dat hij niet bevoegd was een toezichthouder bij een stichting te ontslaan.
02.
Ontslag door de Ondernemingskamer
Een andere vraag is of de Ondernemingskamer een toezichthouder bij een stichting kan ontslaan. De Ondernemingskamer, als bijzondere rechter, kan inderdaad een toezichthouder of commissaris bij een stichting ontslaan.
“Het in de voorgaande leden bepaalde is van overeenkomstige toepassing op commissarissen.”
03.
Wetswijziging van 1 juli 2021
Op 1 juli 2021 is de Wet Bestuur en Toezicht rechtspersonen in werking getreden. Bij deze wetswijziging is een nieuw lid 4 aan artikel 2:298 BW inzake het ontslag van een bestuurder bij een stichting toegevoegd dat luidt:
“Het in de voorgaande leden bepaalde is van overeenkomstige toepassing op commissarissen.”
Vanaf 1 juli 2021 is er dus wel een wettelijke grondslag voor het ontslag van een toezichthouder of commissaris bij een stichting.
04.
Het antwoord
Vanaf 1 juli 2021 kan de gewone rechter een toezichthouder of commissaris bij een stichting ontslaan.
De uitspraak van het hof Den Bosch van 9 februari 2017 – dus van vóór de wetswijziging van 1 juli 2021 – laat zien dat het toegevoegde lid 4 bij artikel 2:298 BW bijzonder nuttig is en een duidelijk antwoord op deze vraag mogelijk maakt. Dat antwoord luidt: ja, vanaf 1 juli 2021 kan de gewone rechter een toezichthouder of commissaris bij een stichting ontslaan.
Nico van der Peet is advocaat sinds 2004 en gespecialiseerd in het ondernemingsrecht. Hierbij ligt de nadruk op risicobeheersing en conflicthantering. Hij adviseert over strategische vraagstukken en de juridische implementatie daarvan. Nico procedeert over alle conflicten die in en bij de onderneming ontstaan.
Nico van der Peet
Advocaat-partner bij Thuis Partners
043 – 352 13 97